Marsjański Łazik z niezwykłym rodowodem

Potrafią robić sobie zdjęcia i pokonywać wyboiste kratery niczym uczestnicy rajdu Paryż-Dakar; niestraszne im najsilniejsze w całym Układzie Słonecznym burze piaskowe i temperatury poniżej 143 stopni Celsjusza. Łaziki marsjańskie, wysyłane w kosmos od lat 70., tworzą dokumentację fotograficzną, zbierają próbki geologiczne oraz szukają śladów życia. Ostatni łazik Perservence wylądował na Kraterze Jezero  w sercu Czerwonej Planety dokładnie 18 lutego 2021 r. o godz. 21.55, a jego misja potrwa zapewne kilka lat. Jak zbudować kosmiczny pojazd, który będzie w stanie przemierzać marsjańską planetę? Z tym niezwykle trudnym wyzwaniem zbudowania własnych pojazdów kosmicznych zmierzą się studenci Politechniki Świętokrzyskiej w ramach konkursu „Łazik z recyklingu” organizowanego wspólnie przez CCR RELECTRA Organizacja Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego, Fundację Odzyskaj Środowisko, MB Recycling, oraz Politechnikę Świętokrzyską.

Limuzyna… jak na wojnę

Zadanie konkursowe polega na zaprojektowaniu oraz wykonaniu łazika marsjańskiego, czyli pewnego rodzaju sondy kosmicznej, która będzie miała możliwość poruszania się po powierzchni Czerwonej Planety. Studenci, pracując indywidualnie lub zespołowo, muszą zadbać o to, by łazik był przystosowany nie tylko do lotu w kosmos, ale także do specyficznych warunków panujących na Czerwonej Planecie. „Na Marsie, nazwanym tak przez starożytnych Rzymian na cześć boga wojny z uwagi na jego rdzawy kolor kojarzony z pożogą wojenną, panują ekstremalnie trudne warunki, zgoła odmienne od tych panujących na Ziemi. Po pierwsze, wahania temperatur (od ‑143 do 35 °C),  grawitacja na poziomie 62,5% grawitacji ziemskiej czy intensywne burze piaskowe. Uczestnicy konkursu tworząc projekt pojazdu muszą zadbać o to, by był on niezwykle wytrzymały, niezawodny oraz posiadał możliwie dużo funkcjonalności. To ma być pojazd, który poradzi sobie w najbardziej ekstremalnych warunkach” – podkreśla Krzysztof Kieszkowski z Fundacji Odzyskaj Środowisko. Konstruktorzy powinni wziąć także pod uwagę to, że łazik będzie pracował w atmosferze składającej się prawie wyłącznie z dwutlenku węgla, przy śladowych ilościach tlenu oraz fakt, że na powierzchni Marsa mamy do czynienia z oddziaływaniem wysokoenergetycznych cząstek, które pochodzą np. ze Słońca i silnie oddziałują na system elektroniczny.

Bęben od pralki podbije kosmos?

Zbudowanie tradycyjnego łazika jest zadaniem bardzo trudnym, a Organizatorzy podnieśli poprzeczkę jeszcze wyżej.  Zgodnie z regulaminem konkursu do budowy pojazdów należy wykorzystać elementy pochodzące z recyklingu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. „Wysyłanie w przestrzeń kosmiczną części np. z pralek, lodówek czy tonerów wydawać się może w pierwszej chwili dość osobliwe, ale warto podkreślić, że pochodzące z recyklingu materiały czy gotowe elementy mogą zostać powtórnie wykorzystane nawet do tak nietypowego zadania jak budowa pojazdów marsjańskich. Będzie to doskonały przykład upcyklingu” – mówi Monika Wyciechowska z  CCR.  Do przygotowania projektu studenci otrzymali pełną listę materiałów, które wcześniej zostały poddane recyklingowi w profesjonalnych zakładach przetwarzania. Wśród nich odnaleźć można kable, transformatory, wyrzutnie katodowe, układy scalone, laminaty, wtyczki energetyczne czy tworzywa sztuczne. W sumie uczestnicy mogą wykorzystać kilkadziesiąt różnych materiałów pochodzących z recyklingu elektrycznych śmieci. Organizatorzy na specjalne życzenie stających w konkursowe szranki osób, mogą dostarczyć również inne elementy przetworzone konieczne np. do zbudowania zespołu hydraulicznego pojazdu.

Kryteria (nie) z Księżyca

Pierwszy etap konkursu polega na przedstawieniu koncepcji projektowej ze wskazaniem cech charakterystycznych pojazdu i elementów z recyklingu. Kolejny etap to wykonanie prototypu pojazdu i jego demonstracja. W międzyczasie zespoły będą mogły również  odwiedzić zakłady przetwarzania ZSEE MB Recycling, aby poszerzyć swoja wiedzę o procesach recyklingu i technologiach tam wykorzystywanych.  Komisja konkursowa będzie oceniać pomysłowość studentów, ich kreatywność i nieszablonowość. „Jedną z najbardziej istotnych części składowych oceny będzie wykorzystanie elementów pochodzących z recyklingu, które już na poziomie projektu powinny być wyraźnie zaznaczone. Jury będzie zwracać szczególną uwagę na to, czy części przetworzone pełnią istotne funkcje w pojeździe czy stanowią jedynie aspekt wizualny. Chcemy w ten sposób pokazać, że elektroodpady to nie śmieci, a pełne wartościowych surowców wtórnych odpady. Warto, więc umożliwić ich recykling oddając je do odpowiednich punktów zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.” – dodaje Monika Wyciechowska. Główną nagrodą jest 10 tys. złotych dla zwycięzcy – niezależnie od tego czy wygrana trafi do osoby indywidualnej czy zespołu. Dodatkowo, przewidziane zostały nagrody wyróżnienia.

Kosmiczna przygoda

Podstawowym celem konkursu „Zbuduj łazika z recyklingu” jest przybliżenie studentom zagrożeń, jak i potencjału płynącego z wciąż rosnącej liczby elektrycznych śmieci. Według raportu Global E‑waste Statistics Partnership (GESP) na świecie w 2019 roku wyprodukowano 53,6 miliona ton elektroodpadów. Z kolei eksperci ONZ w raporcie Światowego Forum Ekonomicznego przewidują, że w 2050 r. liczba elektrycznych śmieci przekroczy 120 milionów ton. „Ogromna liczba zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, który każdego roku trafia na rynek wymaga konkretnych działań w postaci recyklingu i upcyklingu. Wszyscy powinniśmy nauczyć się poprawnie segregować odpady oraz wykorzystywać ich potencjał. Również takie inicjatywy, jak konkurs na zbudowanie łazika z recyklingu, mogą przynieść wiele korzyści nie tylko w postaci wzrostu świadomości ekologicznej, ale także zainteresowania młodych ludzi nowoczesnym recyklingiem” – mówi Paweł Kozieł, Dyrektor ds. technicznych i wdrożeń MB Recycling. „Zbudowanie własnego pojazdu kosmicznego z wykorzystaniem elementów pochodzących z recyklingu będzie świetną przygodą, ale także pozwoli na zdobycie cennej wiedzy i doświadczenia tak przydatnego na rynku pracy” – dodaje.

Całość przedsięwzięcia jest elementem projektu edukacyjnego Elektryczne Śmieci, którego CCR RELECTRA jest partnerem. Dzięki niestandardowym działaniom wiedza o potrzebie selektywnej zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego dociera do szerokiego grona osób zainteresowanych np. nowymi technologiami i szeroko pojętą nauką. Wskazanie w łazikach elementów, które pochodzą z recyklingu pomogą w zrozumieniu zagadnienia jakim jest przetwarzanie i odzyskiwanie cennych surowców ze zużytego sprzętu. Przypomina to o działaniu na rzecz ekologii i odpowiedzialnym postępowaniu z niebezpiecznymi odpadami, które po właściwym przetworzeniu, stają się cennym surowcem do tworzenia nowych urządzeń, nawet tak oryginalnych i wymagających jak łaziki marsjańskie.

Szczegóły konkursu wraz z regulaminem oraz harmonogramem znajdują się na stronie Fundacji Odzyskaj Środowisko: https://odzyskajsrodowisko.pl/.